حالا که بعد از تحمل 9 ماه ، نوزاد دلبندتان متولد شده، واکسیناسیون او برای پیشگیری از بیماریهای خطرناک و کشنده بسیار مهم است. شاید ندانید او به کدام واکسن احتیاج دارد و چه زمانی باید تزریق شود؟ پس داشتن یک برنامه واکسیناسیون، می تواند به شما در به روز بودن در تزریق واکسن های نوزادتان کمک کند. با به موقع زدن همه واکسن‌ها، از فرزندتان در تمام طول عمر در مقابل بسیاری از بیماری‌ها محافظت خواهد شد.
مهمترین بخش تامین سلامت کودک، استفاده از واکسن‌های مناسب در زمان مناسب می‌باشد. بعضی از این بیماری‌ها (نظیر فلج اطفال و دیفتری) صد سال پیش از این بسیار شایعتر بودند اما امروزه به علت انجام واکسیناسیون بسیار بندرت دیده می شوند.
مرکز مبارزه با بیماری‌ها در هر کشوری بسته به سطح ایمنی عمومی و بیماریهای خطرناک شایع، برنامه واکسیناسیون خاصی را برای کودکان و بزرگسالان تنظیم میکند.
واکسیناسیون و فواید آن برای کودک
استفاده از واکسن ها در زمان مناسب، سبب ایمنی در برابر بیماری های وخیم و مهلک می‌گردد. برنامه واکسیناسیون برای کودکان از این جهت بسیار مهم و حیاتی است که برای حفاظت کودکان در برابر بیماری های عفونی، باید به موقع انجام شود.
این برنامه هر سال به روز می شود و تغییراتی ممکن است در این برنامه داده شود: از افزودن یک واکسن جدید و یا تذکرات و توصیه‌های جدید است.
به علت پیچیدگی این برنامه و تغییراتی که مرتب در آن داده می شود برای والدین سخت است که بدانند کودک در چه زمانی، به کدام واکسن نیاز دارد. این راهنما بر اساس آخرین تغییرات انجام شده، نوشته شده است که در آن نوع واکسن و زمان مایه کوبی آمده است.
در صورتی که کودک دچار بیماری‌هایی مانند ایدز یا دیابت باشد و یا پدر و مادر برای سفر به خارج از کشور برنامه ریزی کرده باشند، باید با پزشک خود در مورد نیاز های واکسن کودک مشورت کنند.
در صورتی که کودک یک دوز واکسن را تزریق نکرده باشد باید با در مورد برنامه ریزی مجدد با پزشک صحبت کنید.
واکسیناسیون چطور از بروز بیماری پیشگیری میکند؟ واکسن‌ها از میکروب یا ویروس کشته شده و یا ضعیف شده که عامل بیماری هستند، ساخته می‌شوند. با تزریق واکسن، در واقع سیستم ایمنی مورد حمله این میکروب ها و ویروس ها قرار می‌گیرد و در نتیجه بدن شروع به ساختن آنتی بادی ها یا پادتن ها میکند.
این آنتی بادی ها در بدن فعال باقی می‌مانند و در صورتیکه بدن با بیماری واقعی مواجه شود، به راحتی بدن را در مقابل آن ویروس یا میکروب محافظت می‌کنند. به عنوان مثال اگر سیاه سرفه در منطقه شما شایع شود احتمال ابتلا کودک شما که واکسینه شده است به مراتب کمتر از کودکی است که واکسینه نشده است.
سن کودک و واکسن مورد نیاز او
بدو تولد
واکسیناسیون در بدو تولد شامل واکسن های سل (ب.ث.ژ )، واکسن هپاتیت B که دوز دوم واکسن هپاتیت B باید 1 تا 2 ماه پس از اولین دوز تزریق شود البته حتما واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV): oral polio vaccine، هم به نوزاد تازه متولد شده داده می‌شود.
2 ماهگی
در این سن واکسیناسیون نوزاد شامل چندین واکسن متفاوت می شود و برای کاهش تعداد شات‌ها از واکسن های مخلوط استفاده می‌گردد.
واکسن پنج گانه که شامل :
(Diphtheria. T: Tetanus. a cellular P: Pertussis (the medical term for whooping cough)) :DTaP واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه
Hib: واکسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب (Haemophilus influenza type b ) هموفيلوس آنفلوانزا از بيماري هاي خطرناك و كشنده اي است كه بوسيله هموفيلوس آنفلوانزای نوع ب، حاصل مي شود و از بیماری‌هایی مثل پنوموني (عفونت ريه ها)، مننژيت باكتريایی، تورم اپي گلوت، آرتريت سپتيك(عفونت چركي مفصل) پيشگيري مي كند. واكسن پنج گانه تعداد تزريق به كودك را كاهش مي دهد و برعليه پنج بيماري مذكور ايمني ايجاد مي كند .
Inactivated polio vaccine) IPV): واکسن ویروس غیرفعال
Pneumococcal Conjugate vaccine) PCV): واکسن واکسن دوگانه پنوموکوک
RV: واکسن روتاویروس
واكسن پنج گانه را مي توان به كودكان 2 تا 59 ماهه تجويز كرد . ولی اگر كودكي در سنين 12 تا 59 ماهگي هيچ دزي از واكسن نگرفته باشد، در اولين مراجعه واكسن پنتاوالان تجويز مي شود. يك ماه بعد از اولين مراجعه، واكسن ثلاث و هپاتيت ب تجويز شده ، سه ماه پس از مراجعه دوم (چهار ماه پس از مراجعه اول ) مجدداواكسن ثلاث و هپاتيت ب تجويز مي شود.
قرار دادن واكسن پنج گانه در برنامه توسعه ايمن سازي کشور نیز سبب حفاظت كودكان عليه 5 بيماري تهديد كننده زندگي يعني ديفتري ، سياه سرفه، كزاز، هپاتيت ب و هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب مي شود.
هر چند ديفتري، كزاز و سياه سرفه و هپاتيت ب قبلاً جزء برنامه جاري ايمن سازي كودكان بوده اند وليكن واكسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب جز جديد این گروه واکسن است. به اين تركيب این 5 نوع واكسن با هم ،پنج گانه (پنتاوالان) مي گويند.
4 ماهگی
واکسیناسیون در سن چهار ماهگی، معمولاً شامل دوزهای پیگیری واکسن های 2 ماهگی کودک، می‌شود. در مورد واکسن هایی که از برنامه و واکسن‌ها جا مانده‌اند، باید با پزشک کودک مشورت کنید.
نوبت دوم DTaP : (واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه)
نوبت دوم Hib : واکسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب
نوبت دوم Pneumococcal Conjugate vaccine) PCV): واکسن دوگانه پنوموکوک
نوبت دوم RV : واکسن روتاویروس
6 ماهگی
در سن شش ماهگی واکسیناسیون برای بیماری فصلی انفلوانزا (فلو) نیز توصیه شده است که تا سن 18 سالگی ادامه می یابد. در کودکانی که کمتر از 2 سال سن دارند ، واکسن آنفلوانزا به صورت یک شات تجویز می شود. نخستین باری که به کودک این واکسن تزریق می‌شود، معمولاً آن را به دو دوز تقسیم می‌کنند.
نوبت سوم DTaP : واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه
نوبت سوم Hib : واکسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب
نوبت سوم Pneumococcal Conjugate vaccine) PCV): واکسن واکسن دوگانه پنوموکوک
نوبت سوم RV : واکسن روتاویروس
12 ماهگی
واکسیناسیون در این سن شامل واکسن ( MMR : Vaccine Measles, Mumps, Rubella ) واکسن سرخک ، اوریون ، سرخجه واکسن MMR از کودک در مقابل سرخک، اوریون و سرخجه محافظت می کند. این واکسن حاوی گونه ضعیف ویروس های سرخک، اوریون و سرخجه است که موجب بیماری نمی شوند.
این واکسن در دو نوبت به کودک داده می شود. اولین نوبت در ۱۲ ماهگی و دومین نوبت در۴ تا ۶ سالگی ارائه می شود. برای کودکانی که نیاز به محافظت در برابر آبله مرغان نیز دارند، نوبت دوم واکسن را می‌توان به صورت ترکیب واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان MMRV تزریق کرد.
واکنشهای احتمالی بدن به این واکسن ممکن است احساس درد خفیف، سرخی و تورم در محل تزریق واکسن باشد.
تب خفیف، جوش‌هایی که مشابه جوش سرخک هستند و تورم غدد در گونه‌ها یا گردن میتواند حدود ۷ تا ۱۲ روز پس از دریافت واکسن رخ دهد. ممکن است درد خفیف مفاصل در برخی نوجوانان و بزرگساالن رخ دهد.
نوبت آخر واکسن واکسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب (Hib) و واکسن واکسن دوگانه پنوموکوک (PCV) معمولاً در فاصله 12 و 15 ماهگی تجویز می شود . نوبت چهارم واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه (DTap) هم معمولاً در فاصله 15 و 18 ماهگی مورد استفاده است. اما در بعضی موارد، نوبت چهارم را می توان زودتر از 12 ماهگی و وقتی تجویز کرد که از نوبت پیشین 6 ماه گذشته باشد.
افزون بر نوبت اول MMR ، واکسن هپاتیت A معمولاً در این زمان تلقیح می شود.
نوبت دوم واکسن هپاتیت A را می توان در فاصله 12 و 23 ماهگی یا 6 ماه بعد از نوبت اول تزریق نمود.
نوبت چهارم واکسن روتاویروس (RV)
نوبت چهارم DTaP : (واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه)
نوبت چهارم Hib : واکسن هموفيلوس آنفلوانزا نوع ب
نوبت چهارم Pneumococcal Conjugate vaccine) : PCV) واکسن دوگانه پنوموکوک
نوبت چهارم RV : واکسن روتاویروس
نوبت اول واکسن واریسلا-زوستر (Varicella-Zoster Vaccines)
18 ماهگی
در این سن واکسیناسیون تقریبا کامل شده و نوبت آخر و یادآور واکسن DTaP : (واکسن دیفتری ، کزاز ، و آسلولار سیاه سرفه) و واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) همراه با واکسن تزریقی سرخک، سرخجه و اوریون : (MMR) تزریق می شود.
مراقبت‌‌های لازم بعد از واکسن
یکی از مراحل سخت و دردناک زندگی نوزادان، واکسیناسیون های دوره‌ای است که در سنین ۲، ۴، ۶، ۱۲ و ۱۸ ماهگی انجام می‌شود.
واکسیناسیون برای نوزاد دردناک و همراه با تب خواهد بود. اولین راهکار این است که ۲ ساعت قبل و ۲ ساعت بعد از انجام واکسیناسیون، از یک ضد تب ساده مثل استامینوفن که بسته به وزن نوزاد و با تشخیص پزشک معین می‌شود، استفاده شود.
هر ۴ ساعت یکبار، در صورت تب دار بودن نوزاد تکرار می‌شود. تب بعد از واکسن ممکن است تا ۴۸ ساعت هم ادامه پیدا کند.
در مورد واکسیناسیون یک سالگی، نیاز به استفاده از تب بر ۲ ساعت قبل و بعد انجام واکسیناسیون نیست. از آنجایی که واکسن MMR که شامل سرخک، سرخجه و اوریون است، که باعث آب‌ریزش بینی و گاهی حالات سرماخوردگی در روز‌های بعد ظاهر می‌شود و در آن موارد نیاز به استفاده از تب‌بر برای کودک است.
بهتر است تا ۴۸ ساعت پس از واکسیناسیون، کودک استحمام نشود. همچنین استفاده از کمپرس آب گرم، ممکن است محل واکسیناسیون را دچار آلودگی کند و میکروب وارد بدن کودک شود در صورت تورم و ناراحتی محل واکسن با مشورت پزشک، می‌توان از اقدامات کمکی استفاده کرد.
در اینجا برای شما پدر و مادر عزیز یک جدول یادآوری واکسیناسیون کودک قرار داده ایم که می توانید نوبت های واکسن را در آن مشاهده کنید. برای دانلود جدول یادآوری زمان واکسن های کودک اینجا کلیک کنید.
نكات مهم واکسیناسیون كه بايد بدانید
- دريافت واكسن هپاتيت ب بدو تولد طبق برنامه ادامه خواهد داشت.
- واكسن پنج گانه جايگزين واكسن هاي فعلي ثلاث یا سه گانه (DTP) وهپاتيت ب در سنين 2، 4 و 6 ماهگي در برنامه واكسيناسيون شده است .
- براي هموفيلوس آنفلوانزا در يادآور در برنامه واکسیناسیون توصيه نشده است. ولي يادآور هاي واكسن سه گانه همانند قبل تجويز خواهند شد. زمان دريافت يادآور واكسن سه گانه (DTP) در 18 ماهگي و 6 سالگي همانند برنامه سابق ادامه خواهد يافت .
- در کودکان فرآیند واکسیناسیون می تواند برای پدر و مادر مشکلاتی ایجاد کند. برای پرت کردن حواس کودک از اسباب بازی یا یک خوراکی جدید استفاده کنید. ایده استفاده از پستانک تغذیه همراه با یک تکه میوه می تواند بسیار کمک کننده باشد.
سخن آخر در مورد واکسیناسیون کودک دلبندتان
شیوع بیماری زمانی است که یک بیماری در تعداد بیشتری از منطقه مورد نظر اتفاق می‌افتد. اگر درمورد واکسیناسیون خانواده خود در هنگام شیوع بیماری سؤالی دارید، از خانه بهداشت منطقه زندگی خود بپرسید.
براساس اعلام معاونت بهداشت، در حال حاضر کلیه کودکان کشور علیه بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه، کزاز فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون، سل و هپاتیت B واکسینه می شوند. بیماریهای سرخک، سرخجه مادرزادی و کزاز نوزادی درمرحله حذف قرار دارند. بیش از ۱۴ سال است که کشور عاری از بيماري فلج اطفال است و بیماری های دیفتری، سیاه سرفه و اوریون کنترل شده اند. میزان حاملین مزمن هپاتیت B نیز به کمتر از ۲ درصد کاهش یافته است.
دريافت واكسن پنج گانه موجب واكنش هاي شديد نمي گردد، اگرچه همانند واكسن سه گانه، قرمزي ، تورم ، درد محل تزريق و تب ممكن است رخ دهد. اين علائم معمولاً همان روز دريافت واكسن بروز مي كنند و يك تا سه روز بعد از بين ميروند. براي تسكين اين علايم همانند واكسن سه گانه اقدام مي شود. اگرچه واكنش شديد یا خطرناك بعد از دريافت واكسن پنج گانه بسيار نادر است ولي همانند واكسن سه گانه، چنانچه يك كودك در نوبت هاي قبلي دچار واكنش حساسيتي شديدي شده باشد، نبايد دز بعدي را دريافت كند.
