نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری به دنیا می آیند نوزادان نارس نامیده می شوند. این نوزادان کم وزن هستند و تمامی نیازهای خود را از بدن مادر دریافت نکرده اند بنابراین از نوزادان نارس در دستگاه های ویژهای مراقبت می شود. علل مختلفی برای نارس شدن نوزادان وجود دارد. عوامل روانی و عاطفی و آمادگی والدین برای تولد نوزاد خواسته یا ناخواسته یکی از عوامل قابل تامل است.
نوزادان نارس معمولا در بخش مراقبت های ویژه نوزادان نگهداری می شوند. در این بخش نوزادان از نظر دریافت مواد غذایی و مایعات تحت نظر قرار می گیرند. گرم کننده ها باعث می شوند که دمای بدن نوزاد ثابت بماند و سبب می شوند که نوزاد انرژی کمتری صرف گرم نگهداشتن بدن خود کند. هوای مرطوب نیز باعث می شود که نوزاد از طریق پوست خود آب از دست ندهد.
نکات تغذیه ای:
نوزادانی که قبل از 34 هفته به دنیا می آیند معمولا ازنظر تغذیه با شیشه یا استفاده از شیر مادر ناتوانی دارند. این مشکل به دلیل عدم تنظیم همزمان فرآیندهای بلع، تنفس و مکیدن است.
نوزادان نارسی که بسیار کوچک یا بیمار هستند ممکن است نیاز به دریافت مواد غذایی و مایعات از طریق تغذیه وریدی داشته باشند. با قوی ترشدن نوزاد او قادر خواهد بود شیر یا فورمولا را از طریق لوله ای دریافت کند که از دهان یا بینی او به معده اش می رود. این نوع تغذیه گاواژ نامیده می شود. مقدار گاواژ به تدریج افزایش می یابد. این روند تدریجی احتمال بروز عفونت روده در نوزاد را کاهش می دهد. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند کمتر در معرض عفونت روده قرار می گیرند. نوزادانی که در هفته 34 یا بعد از آن متولد می شوند، معمولا می توانند از شیشه شیر یا شیر مادر استفاده کنند. با این حال شیر مادر برای آن ها در ابتدا آسان تر است؛ زیرا با استفاده از شیشه شیر ممکن است نتوانند جریان شیر شیشه را تحمل کنند و دچار وقفه تنفسی شوند.
تغذیه پارنترال
از آنجایى که نوزادان پره ترم (نارس) ذخایر تغذیه اى محدودى به هنگام تولد دارند که تا زمان برقرارى تغذیه انترال در معرض خطر کمبود مواد مغذى هستند و غالبا از رشد ضعیف رنج مى برند که با عدم تکامل دستگاه عصبى همراه است .
تغذیه پارنترال که در بدو تولد آغاز مى شود تدریجا با تغذیه انترال به عنوان روش ترجیحى حمایت تغذیه اى جایگزین مى شود. نوزادان تازه متولد شده اى که پروتئین دریافت نکنند تعادل نیتروژن منفى دارند و هر روز ذخایر پروتئینى تا یک درصد از دست مى دهند. علاوه بر این مطالعات اخیر نشان داده است هنگامیکه کمبود اسید آمینه وجود دارد سطح انسولین افت مى کند و به هیپرگلایسمى و هیپرکالمى منجر مى شود.
تغذیه پارنترال یک روش نسبتا ایمن براى برآوردن نیازهاى تغذیه اى این نوزادان در اولین روزهاى پس از تولد است.
دانشگاه علوم پزشكي تهران - بخش مراقبتهاي ويژه نوزادان – مركز طبي كودكان
در طي سالهاي اخير درطب نوزادان تأكيد بيشتري بر افزايش مواد مغذي دريافتي در نوزادان بسياركم وزن و نيز شروع زودتر و استفاده گسترده تر از تغذيه وريدي به دلیل اثر آن بر سلامت نوزاد مي‌گردد. به دليل عدم تكامل دستگاه گوارش در اين دسته از نوزادان تغذيه وريدي امكان دستيابي به ميزان مناسب اسيدهاي آمينه و مواد ديگر مكمل غذايي چون املاح، ويتامينها و چربي ها را كه نقش مهمي در رشد و تكامل و نيز ايمني نوزاد ايفا مي‌كنند را فراهم مي نمايد. برنامه ريزي دقيق و استفاده مناسب از عناصر مختلف تغذيه وريدي همراه با پايش پيوسته نوزاد اين موقعيت را خصوصاً از طريق كاتترهاي ويژه داخل وريدي فراهم نمايد. در اين شرايط تغذيه نوزاد همراه تغذيه وريدي توصيه مي‌شود. تغذيه وريدي در اين حال امكان
تغذیه نوزاد پره ترم (Preterm Infant)
افزايش آهسته تغذيه نوزاد را جهت تحمل بهتر سيستم گوارش فراهم مي‌كند. درگذشته بسياري بر شروع دير هنگام تغذيه نوزادان بسيار كم وزن و نيز نوزادان بدحال به علت افزايش احتمال خطر آنتروكوليت نكروزان (NEC) تأكيد داشتند. درحال حاضر نه تنها تأثير آن بر اين مسئله ثابت نشده بلكه مشخص گرديده كه عدم تغذيه عوارض بسياري را نيز در پي دارد. شروع زودرس تغذيه در روزهاي اول زندگي باعث تحريك تكامل روده، ازجمله آزاد سازي هورمونهاي روده‌اي و بهبود حركات روده اي مي‌شود. اين اثرات تنها با شير مادر ثابت شده است. لذا حمايت از مادر و تشويق به شيردهي كه از دوران بارداري شروع شده بايد درطي روزهاي خطير پس از زايمان و تولد نوزاد بسيار كم وزن و يا بدحال مورد حمايت قرارگيرد و ضمن بهره‌گيري از دستگاههاي پمپ شير دوش به اين موقعيت از ابتدا توجه دقيق شود. در تغذيه زودرس چنين نوزاداني با تأمين تعادل مثبت انرژي اثراتي چون زمان كوتاه تر تغذيه وريدي، دستيابي سريعتر به تغذيه كامل از طريق دستگاه گوارش، روزهاي كمتر تحت تهويه مكانيكي، روزهاي كمتر جهت رسيدن به وزن هنگام تولد و در نهايت ميزان كمتر از دست دادن درصد كلي وزن مشخص گرديده است. بعلاوه در نوزادان بدحال حتي تحت تهويه مكانيكي و با مشكلات قلبي – تنفسي تغذيه با حجم بسيار كم و ثابت به نام تغذيه حداقل روده‌اي و يا تغذيه هيپوكالريك و يا تروفيك همراه با كاهش احتمال نارسايي كبد، حركات روده اي مناسب تر، ميزان كمتر سطح بيلي روبين، تكامل دستگاه گوارش و تحمل كامل تغذيه در زمان سريعتر بوده است. بعلاوه در اين نوزادان سطح جذب بهتراملاح و كاهش ميزان عفونت بدون افزايش احتمال آنتروكوليت نكروزان مشخص گرديده است.استفاده از وسايل كمكي در جهت القاء مكيدن نوزاد در طي گاواژ شير در اين روند كمك كننده است. در اين حال تماس پوستي والدين و خصوصاً مادر با نوزاد و استفاده از روش كانگرو در تثبيت وضعيت نوزاد و تحمل تغذيه حتي در نوزاد بسيار نارس و يا تحت تهويه مكانيكي بسيار مفيد مي‌باشد.
امروزه در طب نوين نوزادان به تغذيه نوزادان نارس و بسيار كم وزن و يا نوزادان بدحال در بخش هاي مراقبت ويژه اهميت زيادي داده مي شود كه در اين راه از روشهاي مختلف چون تغذيه وريدي، تغذيه زودرس و يا تغذيه هيپوكالريك از طريق گاواژ با استفاده از شير مادر ، گامهاي موثري در بهبود سرنوشت نهايي اين گونه بيماران داده شده است.
تأثير اين روش ها خصوصاً تغذيه زودرس و تروفيك با استفاده از شير مادر و بهره گيري از دستگاه پمپ شير در بررسي بر روي پنجاه و سه نوزاد مشخص گرديده است.
معیارهای آمادگی ترخیص از بیمارستان:
- پایدارى تنفسى در هواى اتاق یا حداقل اکسیژن (از طریق کانول بینى)
- توانایى دریافت کافى از پستان یا بطرى
- توانایى حفظ درجه حرارت طبیعى بدن خارج از انکوباتور
- محیط امن وآماده خانه
و چکاپ هاى منظم برنامه ریزى شده، مى باشند.
رایج ترین روش هاى تغذیه اى در هنگام ترخیص تغذیه از طریق سینه یا بطرى هستند. که ممکن است نیاز به ادامه غنى سازى براى چندین ماه داشته باشند.
